آبنمای ملک فهد عربستان، بلندترین و باشکوه ترین فواره دنیا، چگونه ۳۶ سال مداوم کار می کند؟

اگر به دنبال بزرگترین ها و شاخص ترین ها در بین آبنماهای موجود در کره زمین بگردیم، پیدا کردن نام بلندترین آبنما دنیا کار سختی نیست. بنابراین خیلی ها تا کنون با بلندترین آبنما دنیا آشنا شده اند و درباره آن شنیده اند و در نهایت به سادگی از کنار آن گذشته اند. اما رویکرد آب آرا آبنما، به عنوان یک شرکت تخصصی در حوزه آبنما ، قدری متفاوت بوده و نمی تواند به سادگی از کنار این آبنما گذر کند.

آبنمای ملک فهد، بلندترین آبنما دنیا یک آبنمای صرفا بلند نیست. این آبنما یک شاهکار ساخته بشری است که توسط علوم مهندسی خلق شده و نگهداری می شود.
در هر دانش یا تجربه عملیاتی، وقتی که وارد حوزه ابرسازه ها می شویم، نقاط پنهان و چالش های متعددی وجود دارند که بخش عمده آن ها قابل پیش بینی نیز نیستند. هنگامی که صحبت از فواره ای با ارتفاع بیش از ۳۰۰ متر می شود، با یک ابر پروژه روبرو هستیم.
پس ما در تحریریه آب آرا نمی توانیم به سادگی از کنار این ابر ساخته بشری عبور کنیم و از پیچیدگی ها و جزئیات آن غافل شویم. با توجه به قدمت ۳۶ ساله آبنمای ملک فهد، و کارکرد صحیح آن پس از این مدت طولانی، نکته مهم آموزنده دیگری را در بر دارد و آن اصل تعمیر و نگهداری پروژه های آبنما می باشد.
تعمیر و نگهداری، لازمه دوام عملکرد هر پروژه ای می باشد که در فرهنگ حرفه ای جایگاه مشخص و اساسی دارد. در همین راستا اطلاعات بدست آمده از فرآیند های نگهداری آبنمای ملک فهد را نیز به اختصار به اشتراک می گذاریم.

آبنمایی که امروزه در آسمان جده حکم فرمایی میکند دومین تلاش مهندسان شرکت SETE میباشد که در محدوده کاخ سلام ساخته شده است. آبنمای اول، طی سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۳ با الهام از آبنمای آب شیرین شهر ژنو الهام ساخته شد.
آبنمای ژنو ارتفاعی در حدود ۱۴۰ متر دارد و این آبنمای عظیم در هر لحظه حدود ۷ تن آب را با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت به هوا میبرد.
در طی مصاحبهای در سال ۲۰۰۵ میلادی، جورج آنتونوپولوس مهندس ارشد پروژه آبنمای جده در شرکت SETE اذعان داشت “بعد از اینکه این آبنما ساخته شده، به این نتیجه رسیدیم که ارتفاع این آبنما کافی نیست و این ارتفاع در مقایسه با جاذبه های اطراف چشمگیر نمیباشد.
جده یک شهر بزرگ و در حال توسعه است و همه چیز در جده بزرگ و با شکوه میباشد. ۱۲۰ متر ارتفاع خوبی است اما به اندازه کافی چشمگیر نیست. “
بنابراین، در مرحله بعدی تصمیم به ساختن فوارهای با عظمت منحصر به فردی گرفته شد که ارتفاع آن به بیش از ۳۰۰ متر میرسید.
ریچارد باکوس رئیس خدمات فنی شرکت SETE گفته است: ” در طی ۳۶ سال گذشته قطعا آبنمای ملک فهد جده، دستاورد اصلی این شرکت در عربستان است و ما هر ماه از سال و هر روز از ماه بابت این آبنما احساس غرور میکنیم.”
بلندترین آبنما، این عظمت چالشهای منحصر به فردی را با خود به همراه داشت. بیشتر آبنماهای سر تا سر جهان به وسیله آب شیرین کار میکنند، اما آبنمای جده از آب شور دریای سرخ استفاده میکند.

خاصیت سایندگی نمک و ذرات معلق شن مشکلات خاصی به همراه خود دارد. خطر خورندگی به وسیله نمک باید به حداقل خود میرسید، زیرا خورندگی موجب تعویض مکرر لوله ها شده و باعث افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری میشود.
پمپهای عظیم، تابلو برقها و سایر تجهیزات می بایست در نزدیکی آبنما قرار میگرفتند تا از اصطلاک مسیر لوله ها بکاهند. این موضوع ظاهری نامناسب در اطراف کاخ ایجاد میکرد. به همین سبب پیشنهاد دادند که لوله‌ها در زیر زمین کار شوند. این راه حل در بیان ساده است ولی عملیاتی کردن آن بسیار دشوار بود.

همچنین طرح ظاهری پوشش بیرونی نازل آبنما نیز از آتشدان عربی با نام مبخره الهام گرفته شده که جایگاه ارزشمندی در فرهنگ این کشور دارد.تجهیزات لوله های انتقال قبلی در جای خود دست نخورده باقی ماندند اما سایر تجهیزات الکتریکال و مکانیکال مجددا و به صورت خاص برای آبنمای جدید طراحی و ساخته شدند. اتاق پمپاژ و تابلو برقهای جایگزین در ربیغ ساخته شدند. شرکت SETE در آن زمان در حال احداث پالایشگاه نفت در آنجا بود.
به بیان آنتونوپولوس اتاق پمپاژ و تابلو برقها برای جانمایی بر روی سکویی به طول ۹۰ متر ساخته شدند. این سکو بر روی کف دریا احداث گردید. در باب عظمت این پروژه همین کفایت می کند که تنها برای ساختن اتاق پمپاژ آبنما از ۷ هزار تن بتن استفاده شده است که معادل مقدار مورد نیاز برای یک ساختمان ۵ طبقه میباشد.
سازههای تکمیل شده به جده منتقل شدند. قبل از جانمایی سازه بر روی سکو، کف دریا تسطیح شد. ابتدا سکوی مدنظر را غرق و در جای در نظر گرفته شده ثابت کردند. سپس سازهها را غرق کردند و بر روی سکو جانمایی کردند. برای دسترسی به اتاق پمپاژ راه روهای دسترسی ساخته شدکه بعد از خشک شدن ساختمانها تجهیز شدند.

به بیان آنتونوپولوس”تمام تجهیزات الکتریکال و مکانیکال این آبنمای عظیم در حدود ۲۰ تا ۳۰ متر زیر آب هستند. اتاق پمپاژ اصلی دارای ۳ دستگاه پمپ گریز از مرکز بزرگ برای پمپاژ فواره آبنما و ۱۸ دستگاه پمپ کمکی برای سیستم های خنک کاری، روغن کاری پمپ های اصلی و زهکشی اتاق پمپاژ است.
بعد از مرحله طراحی آبنما، دو تا سه سال طول کشید تا سازه های آبنما در محل مورد نظر قرار داده شوند. همه چیز این آبنما را از صفر شروع کردیم و در سال‌های اول در حین پیشبرد ساخت آبنما، اطلاعاتی به دست می‌آوردیم که آن‌ها را توسعه داده و در جنبه‌های خاصی از طراحی به کار بردیم”
دبی هرکدام از پمپ های آبنما ۶۲۵ لیتر در ثانیه میباشد. ۲ دستگاه از پمپها مسئولیت تامین دبی مورد نیاز نازل آبنما را بر عهده دارند و سومین پمپ برای پشتیبانی پمپهای آبنما در هنگام خرابی نصب شده است. این پمپهای عظیم توسط شرکت سولزر سوئیس ساخته شده است و سازندگان سالانه برای بررسی و سرویس آنها به جده میروند. جالب است که با گذشت بیش از ۳۶ سال، این پمپها بدون هیچ ایرادی در حال کار کردن می باشند.

پس از ساخت بلندترین آبنما، آبنما ملک فهد، این پروژه به طور مداوم چالش های جدیدی را بروز می داد و مهندسان شرکت SETE هر بار پاسخ های جدید و نوآورانه ای را ارائه میداند. آنتونوپولوس گفت: “منحنی رشد و توسعه پروژه در ۲ سال اول بصورت پیوسته صعودی بود” این آبنما در حال حاضر ۳۶ سال است که با تعمیر و نگهداری برنامه ریزی شده کار میکند و تا کنون هیچ مشکل اساسی به وجود نیامده است.
فاصله پمپ های آبنما تا نازل آبنما در حدود ۳۵۰ متر می باشد. قطر لوله های رانش آبنما در طول این مسیر به طور پیوسته از ۸۰۰ میلیمتر به ۱۲۶ میلیمتر کاهش مییابد تا سرعت آب را افزایش داده و به ارتفاع مورد نظر دست یابد. در این آبنمای عظیم، آب با سرعت باور نکردنی ۳۷۵ کیلومتر در ساعت از نازل خارج میشود و ستون آب فواره به مدت ۱۵ ثانیه با وزنی بیش از ۱۸ تن در هوا معلق میماند.
تجربیات صنعتی از آبنماهای داخل آب شور دریا وجود داشت، اما نه در چنین سرعت و فشار آب و ارتفاع فواره مشابه آبنمای ملک فهد. به دلیل آنکه تا کنون تاثیرات آب دریا در ابر آبنماها بررسی نشده بود، با مشکلاتی جدیدی از قبیل سایش شدید نازل آبنما مواجه شدیم. او توضیح می دهد که این سایش به دلیل ترکیب نیروی زیاد برشی آب، نمک آب دریا و میکرو ذرات ساینده معلق ایجاد می شود.
این فرآیند شبیه به هیدروبلاست یک تکه استیل است. در نتیجه در ابتدای راه ا اندازی آبنما، هر ماه نازل باید تعویض میشد. بنابراین مهندسان شرکت SETE دست بکار شدند و شروع به ساخت آلیاژ خاصی کردند که نازلها تا سالها دوام بیاورند که به بیان آنتونوپولوس” این یکی از دست آوردهای ویژه در طول دوره استقرار آبنما بود. ما اکنون دانش بسیار تخصصی در مورد آب دریا با فشار بالا داریم.”

نورپردازی ستون عظیم آب نیز چالشهایی را به همراه داشت. ۵۰۰ عدد پروژکتور پر قدرت به جهت نورپردازی آبنما در ۵ جزیره اختصاصی مختلف نصب شده است. مشکل خوردگی تجهیزات توسط آب دریا از طریق پیاده سازی سیستم حفاظت کاتدیک حل شده بود.
این سیستم در سال ۱۹۸۷ برای حفاظت از خطوط لوله و اثرات مخرب آب دریا و آب در حال سقوط طراحی شده که با استفاده از پنجاه و هفت آند و بیست و نه الکترود در هفده نقطه نصب شده از خوردگی در تجهیزات جلو گیری می شود. علاوه بر آن، چالش جدید چراغ های مخصوص آبنما مقابله با اثرات ضربهای بود که هزاران تن آب از ارتفاع چند صد متری روی آنها می‌بارید.
ظاهر ساده و زیبای این آبنما، بیننده را دچار خطا کرده و تجهیزات پیچیده، تعمیر و نگهداری آن نادیده گرفته میشود. کل عملیات راه اندازی بلندترین آبنما تحت کنترل رایانه بوده و دارای سیستم نگهداری جامع است. ۱۰ تکنسین به طور تمام وقت به نگهداری و بررسی عملکرد فواره اختصاص داده شده اند (از جمله متخصصان چرخش موتورها و مهندسین برق) علاوه بر این، پشتیبانی مستمر از جانب بخش‌های مسئول عملیات و نگهداری شرکت SETE نیز وجود دارد.

کاستاس بنیسیس، مدیر تعمیر و نگهداری عملیات گفت:”ما فقط به دو دلیل آبنما را خاموش میکنیم. یکی از دلایل تعمیر و نگهداری برنامه ریزی شده است که معمولاً سالی یک بار این کار انجام میشود. دلیل دیگر که به ندرت اتفاق میافتد، زمانی است که باد از جهتی وزش کند که پرده پاشش قطرات آب را به سمت باغهای کاخ حمل کند.این کار باعث از بین رفتن چمن ها و گلهای باغ کاخ میشود.
همچنین این موضوع شایعهای را که آبنما با آب شیرین کار میکند را از بین می برد. تنها آب شیرین استفاده شده در کل مجموعه، سیستم خنک کاری موتورهای الکتریکی پمپ های اصلی و تهویه مطبوع در موتور خانه است. لازم به ذکر است که تاکنون مجبور نبوده‌ایم برای هیچ مشکل یا رویداد غیرمنتظره ای آبنما را خاموش کنیم.” بنیسیس می گوید که “روند بازبینی سالانه این آبنما حدود ۳ هفته به طول می انجامد و این بازبینی ها با دقیقت و جدیت و با توجه به تمام بخش ها و گوشه های پروژه انجام می شود. “
این مطالب، گوشه ای از پشت پرده راه اندازی و بهره برداری از آبنمای کلاسیک و سمبلیک ملک فهد عربستان می باشد. این آبنمای عظیم، یکی از نماد های شهری جده و یکی از جذاب ترین و متفاوت ترین نقاط کانونی شهری در سراسر دنیا می باشد. تماشای این آبنما بسیار نفس گیر و چشم نواز است. این آبنما، بلندترین سازه آبی مصنوعی جهان و نمادی از ایستادگی و استواری است. راز ماندگاری این آبنما در طول ۳۶ سال عملکرد، تعمیر و نگهداری مستمر همراه با تحقیق توسعه در راستای بهبود عملکرد است که در تمام مدت به آن اهتمام ورزیدند.

برچسب‌ها: آبنما، بلندترین آبنما، عربستان، ملک فهد